Εξωεταιρικές συμφωνίες μετόχων

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Υπό τον όρο εξωεταιρικές συµβάσεις (ή συµφωνίες µετόχων ή παραεταιρικές συµβάσεις) νοούνται1 οι συµβάσεις µεταξύ των µελών της ΑΕ, οι οποίες αφορούν την ενάσκηση εταιρικών δικαιωµάτων, το status ή και το µέλλον της ίδιας της εταιρικής συµµετοχής ή ακόµα γενικότερα ρυθµίζουν σχέσεις των µετόχων προς την εταιρεία ή σχέσεις της εταιρείας προς τρίτους. Δεν αποτελούν στοιχείο της ιδρυτικής πράξης ή του καταστατικού και αν αποτελέσουν, δεν λογίζονται ως γνήσιο τµήµα του και δεν ισχύει ως προς αυτές το τεκµήριο γνώσης του περιεχοµένου του.

Οι εξωεταιρικές ή παραεταιρικές συµβάσεις, δεν προβλέπονται ρητά απο συγκεκριµένο νοµοθετικό κείµενο στηρίζονται όµως στη γενική αρχή της ελευθερίας των συµβάσεων που είναι βασική αρχή του ελληνικού νοµικού συστήµατος. Είναι δηµιουργήµατα της πρακτικής και έρχονται να καλύψουν ανάγκες της ζωής. Συνήθως προέρχονται απο την αυξηµένη ανάγκη της µειοψηφίας να προστατευθεί και να εξασφαλίσει τη συµµετοχή της στη διοίκηση της εταιρείας.

Οι εξωεταιρικές συµβάσεις, που αποτελούν µέθοδο οργάνωσης και λειτουργίας της ΑΕ2 παρόλο που αποτελούν πλέον συνήθη πρακτική στις συναλλαγές, ελάχιστα έχουν απασχολήσει τα δικαστήρια, λόγω του γεγονότος ότι συνήθως είναι µυστικές και υπάρχει ανασφάλεια ως προς την έκταση της εφαρµογής τους και τα µέσα της εκτέλεσης τους. Συνήθως για την αποτροπή αντισυµβατικής συµπεριφορά προβλέπουν την συνοµολόγηση ποινικής ρήτρας ή την παράδοση των µετοχών σε τρίτο πρόσωπο ή τη σύσταση εταιρείας στην οποία εισφέρουν τις µετοχές των οποίων έχει δεσµευθεί ενοχικά η ψήφος, δηλαδή καταφεύγουν σε νοµική υπόσταση «γνωστή», η οποία θα δώσει στους συµβαλλοµένους τη σιγουριά ότι αν προσφύγουν στα δικαστήρια θα µπορούν εξαναγκάσουν το άλλο µέρος να συµπεριφερθεί κατά τα συµφωνηθέντα3.

Στην ΑΕ υπάρχουν σχέσεις µεταξύ των µετόχων και της εταιρείας (κάθετες) όχι όµως και οριζόντιες των µετόχων µεταξύ τους. Αυτό αποτελεί συνέπεια της σωµατειακής οργάνωσης την οποία δίδει ο Νόµος στην ΑΕ, ο οποίος αδιαφορεί για την ύπαρξη µεταξύ των µετόχων της εταιρικής διαθέσεως (affectio societatis)4.

Με τις εξωεταιρικές συµφωνίες δίνεται η δυνατότητα ταχύτερης και ελαστικότερης ρύθµισης των εταιρικών σχέσεων, ενώ εισάγεται στον απρόσωπο κορµό της ανώνυµης εταιρίας η αρχή της affectio societatis και της intuitus personae5, οπότε και δηµιουργούνται εκ του λόγου αυτού πρόσθετες υποχρεώσεις µεταξύ των µετόχων, ακόµη και υποχρέωση πίστης, η οποία ελλείψει αντίστοιχης νοµικής βάσης έχει έντονα αµφισβητηθεί ως υπάρχουσα άνευ ετέρου στο παραδοσιακό δίκαιο της ανώνυµης εταιρίας.

Παρατηρείται ανάγκη καταφυγής στις εξωεταιρικές συµβάσεις: νοµική (λόγω της τυπικότητας του εταιρικού µηχανισµού) και πραγµατική (λόγω της επιθυµίας των µερών)6. Η αναγκαιότητα πηγάζει από τους περιορισµούς που έχουν οι συντάκτες στην ελευθερία διάπλασης του καταστατικού τόσο αρχικά όσο και µεταγενέστερα µε τροποποίηση για τον λόγο ότι υπάρχει ανάγκη προστασίας των εγκλωβισµένων µετόχων7

Συνήθως συνάπτονται µεταξύ µετόχων ή µεταξύ µετόχων και τρίτων επιδιώκεται δε µε αυτές η οργάνωση ή η τήρηση ορισµένης συµπεριφοράς µονοµερούς ή πολυµερούς παράλληλα ή κατ’ απόκλιση απο το καταστατικό.

2. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Οι εξωεταιρικές συµφωνίες αποτελούν αυτοτελείς (µε την έννοια ότι δεν παρακολουθούν άλλη έννοµη σχέση επί της µετοχής) ενοχικής φύσεως δεσµεύσεις µεταξύ των µετόχων ή µετόχων και τρίτων, κατά κανόνα µε διαρκή χαρακτήρα.

Συµβαλλόµενοι σε εξωεταιρική σύµβαση δεν µπορούν να είναι η ίδια η ΑΕ, το Δ.Σ, µέλη του Δ.Σ υπό την ιδιότητά τους ως συµβούλων, άλλη εταιρεία που ελέγχει ή ελέγχεται απο την ΑΕ ή στην οποία µετέχει ως οµόρρυθµος εταίροςστην αντίθετη περίπτωση θα επέρχετο αποτέλεσµα ισοδύναµο µε την εκπροσώπηση ιδίων µετοχών στη Γ.Σ8

Από τυπολογική άποψη εµφανίζονται ως έγγραφες ή συνάγονται σιωπηρώς απο τη βούληση των συµβαλλοµένων µερών και τους ειδικώτερους όρους υπό τους οποίους εκδηλώνεται η οµοιόµορφη συµπεριφορά.

Ως προς τον χρόνο συνοµολόγησης της δέσµευσης µπορούν να συµφωνηθούν είτε κατά την ίδρυση είτε µεταγενεστέρως κατά τη λειτουργία της ΑΕ και µάλιστα για ορισµένη ή αόριστη διάρκεια. Περαιτέρω διακρίνονται σε εξωκαταστατικές και εσωκαταστατικές µε την έννοια της ενσωµάτωσής τους στο καταστατικό9.

Κατά το περιεχόµενο διακρίνονται σε συµβάσεις ίδιας ενέργειας και σε συµβάσεις εγγύησης για την επίδειξη απο εκείνον που εγγυάται ή τρίτο ορισµένης συµπεριφοράς10.

Ενδεικτικά οι εξωεταιρικές συµφωνίες οµαδοποιούνται µε βάση τις δύο κυριώτερες λειτουργίες τους σε δύο κατηγορίες α) σε συµφωνίες µε περιεχόµενο την οργάνωση του ελέγχου της ΑΕ , οι οποίες περιλαµβάνουν ενοχική δέσµευση του δικαιώµατος ψήφου σε επίπεδο γ.σ και δ.σ και β) συµφωνίες που διασφαλίζουν την συνοχή της µετοχικής σύνθεσης δια θέσεως περιορισµών στην αρχή της ελεύθερης διαπραγµάτευσης προς µεταβίβαση ή απόκτηση µετοχών11.

3. ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΕΞΩΕΤΑΙΡΙΚΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ.
Το νόµιµο της εξωεταιρικής συµβάσης θεµελιώνεται στην γενική αρχή της ελευθερίας των συµβάσεων (ΑΚ 361)12. Δηλαδή έχουν υπέρ αυτών το τεκµήριο της a priori νοµιµότητας. Η µη εγκυρότητά τους αποτελεί εξαίρεση και θα πρέπει να δικαιολογείται13. Υπόκεινται στις γενικές διατάξεις των άρθρων 174, 178, 179 και 281 ΑΚ, ενώ επιπλέον δεν πρέπει να προσκρούουν ή να καταστρατηγούν τις αναγκαστικού δικαίου διατάξεις του εταιρικού νόµου14.

Η εξωεταιρική συµφωνία δεν είναι άκυρη αν δεν αντιτίθεται στα χρηστά ήθη, εκτός αν: α) πρόκειται για αξιόποινη, κατά την έννοια του άρθρ.59 του ν.2190/1920, β) συνιστά υπέρµετρη δέσµευση των συµβληθέντων15 και γ) προσβάλλει ή παραβιάζει το εταιρικό συµφέρον16.

Ειδικώτερα ως προς το εταιρικό συµφέρον αµφισβητείται κατά πόσον αυτό, ως έννοια οµιχλώδης17 είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθεί ως όριο της εγκυρότητας των εξωεταιρικών συµβάσεων18, αφού η κατηγορία του νόµου και του καταστατικού ή των χρηστών ηθών πλήρως επαρκούν για να οριοθετήσουν τις Ε.Σ.

Αλλο όριο στηρίζεται στον «µηχανισµό της εταιρείας»19 ή την φύση της20, Υπό τον όρο φύση της εταιρείας νοούνται αναγκαστικού δικαίου θεµελιώδεις διατάξεις. Και οι δύο όροι αναφέρονται στα βασικά χαρακτηριστικά της ΑΕ.

Ο τριπλός αυτός περιορισµός οδηγεί σε µία περιπτωσιολογία, η οποία συνεπάγεται µία αδυναµία πρόγνωσης του νοµικού αποτελέσµατος και αυτός είναι και ο κύριος λόγος που αποτρέπει απο την πρόσβαση στα δικαστήρια µε αντικείµενο τη διαπίστωση της εγκυρότητας µιας τέτοιας ρήτρας21.

4. ΝΟΜΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥΣ
Οι εξωεταιρικές συµφωνίες γενικώτερα, λόγω της πολυµορφίας τους διακρίνονται:

σε µονοµερείς (που δηµιουργούν υποχρεώσεις σε βάρος µόνον ενός από τους συµβαλλοµένους) ήτοι µε την µορφή:

  • εντολής, (ΑΚ 713, π.χ. ο µέτοχος αναλαµβάνει την υποχρέωση να ψηφίσει ή να µην ψηφίσει – ανατεθείσα υπόθεση είναι η καθ’ ορισµένο τρόπο δόσις ή µη δόσις ψήφου. Το γεγονός ότι ο µέτοχος ο διεξάγων την υπόθεση ασκεί ίδιο δικαίωµα δεν είναι ασυµβίβαστο µε την έννοια της εντολής, αρκεί ότι ο εντολέας ασκεί το δικαίωµα σύµφωνα µε τις οδηγίες και προς το συµφέρον του εντολέως)22,
  • µίσθωσης έργου (681 Α.Κ)23 εάν σκοπείται η καθ’ ορισµένο τρόπο συµβολή του µετόχου σε ορισµένη ψηφοφορία, µε την έννοια ότι αν και η ψήφος δεν έχει αυτάρκεια ή αντικειµενική αξία εν τούτοις η δόσις ψήφου έχει ιδία εξωτερική εκδήλωση και αυθυπαρξία , έχει την αξία του µέσου, η ύπαρξη του οποίου αποτελεί τον µόνο τρόπο επιτεύξεως του επιδιωκοµένου αποτελέσµατος. Εργο επίσης είναι και η αποχή απο ωρισµένη Γ.Σ ή ψηφοφορία ή η δόσις λευκής ψήφου24 µίσθωσης εργασίας ή ανεξάρτητων υπηρεσιών, οσάκις η δέσµευση αναλαµβάνεται έναντι αµοιβής (µε την επιφύλαξη πάντως του άρθρου 59 κ.ν. 2190/20 περί πωλήσεως ψήφου)25 ενόψει ορισµένης ενέργειας ή προς ανάληψη διαρκέστερης υποχρέωσης, εφόσον προβλέπεται συµπεριφορά σε όλες τις γενικές συνελέυσεις, άλλως αν πρόκειται για ορισµένες γενικές συνελεύσεις ή ορισµένη κατηγορία γενικών συνελεύσεων θα πρόκειται για επαναλαµβανόµενη σύµβαση έργου, γιατί ελλείπει το στοιχείο της διάρκειας26.


είτε σε πολυµερείς, όπου όλοι οι συµβαλλόµενοι υποχρεούνται ο ένας έναντι του άλλου οµοιόµορφα. Είναι νοητές µόνο µεταξύ µετόχων και διακρίνονται ως προς τα αν οι συµβαλλόµενοι επιδιώκουν ή µη κοινό σκοπό, εµφανίζονται δε µε την µορφή:

  • αστικής εταιρείας (ΑΚ 741)27 όταν επιδιώκεται κοινός σκοπός. Λόγω της ύπαρξης κοινού σκοπού οι παροχές δε βρίσκονται σε ανταλλακτική σχέση µεταξύ τους, άρα δεν υπάρχει ειδική ωφέλεια µε την έννοια του άρθρου 59 Κ.Ν 2190/20. Ο σκοπός αυτών των εταιρειών δύναται να είναι όµοιος µε αυτόν της ΑΕ, είτε να αφορά στην εξυπηρέτηση των συµφερόντων των συµβαλλοµένων, µπορεί να είναι διαρκής (οπότε πρόκειται περί «συνδικάτου» µετόχων) ή παροδικός δηλαδή societas unius negotii. Σε κάθε περίπτωση σκοπός είναι η άσκηση ορισµένης επιρροής στον σχηµατισµό των αποφάσεων της Γ.Σ. Η εισφορά των εταίρων είναι η δόσις ψήφου ή η αποχή από την συνέλευση ή την ψηφορία. Τα δικαιώµατα µπορεί να ασκούνται από κοινό εκπρόσωπο, στον οποίον δίδεται συνήθως εντολή ανέκκλητη28
  • ιδιώνυµου συναλλάγµατος29 σε περίπτωση ανυπαρξίας κοινού σκοπού όταν υπάρχει ανοµοιότητα των εκατέρωθεν αντιπαροχών (π.χ.ο ένας µέτοχος υπόσχεται να ψηφίσει υπέρ της εκλογής του ετέρου σε θέση συµβούλου, ο δε τελευταίος να καταψηφίσει πρόταση αύξησης κεφαλαίου- η µία ψήφος θεωρείται έναντι της άλλης «αντιπαροχή»30, όλα αυτά µε την επιφύλαξη των οριζοµένων στο άρθρο 59 του Κ.Ν. 2190/20.


Τέλος υπάρχουν οι µεικτές συµβάσεις, όταν οι συµβάσεις περί ψήφου εµπλέκονται µέ άλλους συµβατικούς τύπους (π.χ. Επί δεσµευµένων µετοχών ο µεταβιβάζων αναλαµβάνει να ψηφίσει υπέρ της εγκρίσεως της µεταβιβάσεως, ή προσφέρει στο προσωπικό του ως πρόσθετη παροχή µετοχές, µε την υπόσχεση των τελευταίων ότι θα ψηφίζουν σύµφωνα µε τις εντολές του). Οι συµβάσεις αυτές αντιµετωπίζονται µε βάση τις αρχές που ισχύουν για κάθε µία απο αυτές.

5. ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΞΩΕΤΑΙΡΙΚΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ – ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ

ΓΕΝΙΚΑ:

Στη θεωρία έχουν διατυπωθεί δύο διαφορετικές απόψεις: Η κρατούσα, περί χωρισµού µεταξύ καταστατικού και εξωεταιρικής σύµβασης, σύµφωνα µε την οποία καταστατικές διατάξεις και εξωεταιρικές συµφωνίες, λόγω της διαφορετικής νοµικής φύσης αυτών, διακρίνονται τόσο κατά τη σύσταση, τροποποίηση και ερµηνεία τους όσο και κατά τη µεταβίβασή τους σε ειδικό διάδοχο. Διαφορές εντοπίζονται και επίπεδο εννόµων αποτελεσµάτων.

ΣτοΝ αντίποδα αναπτύχθηκε η θεωρία της ενότητας του καταστατικού και της συναφθείσας µεταξύ όλων των µετόχων εξωεταιρικής σύµβασης, σε µία ενιαία θεώρηση και µία υπο ευρεία έννοια οργανωτική διάρθρωση όλων των ενώσεων προσώπων31.

Σύµφωνα µε την κρατούσα άποψη32 η εξωεταιρική συµφωνία τοποθετείται αυτόνοµα και παράλληλα προς την εταιρική συµµετοχή των συµβαλλοµένων. Κατά συνέπεια οι κανόνες που εφαρµόζονται στην εταιρική συµµετοχή ή ιδιότητα δεν απαιτούν εφαρµογή σε αυτήν.

Η νοµική τους µοίρα ρυθµίζεται αποκλειστικά απο το αστικό δίκαιο, ενώ εκείνη του καταστατικού από το εταιρικό δίκαιο.

Ισχύει «ιεραρχική σχέση» µεταξύ καταστατικού και µετοχικής σύµβασης. Το καταστατικό ως προς τη νοµική του ισχύ υπερισχύει των εξωεταιρικών συµφωνιών33.

Οµως και υπό το καθεστώς της θεωρίας του χωρισµού, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, είναι δυνατή η ακυρότητα της απόφασης γενικής συνέλευσης των µετόχων ένεκα προφανώς παράνοµης καταχρηστικής παραβίασης της εξωεταιρικής σύµβασης στο νοµικό πρόσωπο34.

Οι κυριώτερες διαφορές ανάµεσα στις δύο θεωρίες εντοπίζονται στιςσυνέπειες των εξωεταιρικών συµφωνιών κατά την ερµηνεία του καταστατικού και στη θεµελίωση της υποχρέωσης πίστης των εταίρων.

ΚΡΑΤΟΥΣΑ ΑΠΟΨΗ
ΑΠ 1121/2006 ΔΕΕ 2007, 583,

ΑΠ 1631/2006 ΔΕΛΤΙΟ ΑΕ &ΕΠΕ απο 1.10.2007 σελ. 392,

ΠΠρΑθ 569/2007 ΕΕΜΠΔ 2008/76 µε σηµείωµα Ν.Βερβεσού

ΠΠρΒερ 304/ΤΠ/1998 ΝοΒ 2000,1604

Μεταξύ εταιρείας και µετόχων ακύρως συνάπτονται τέτοιες συµφωνίες. Οι εκτός καταστατικού µετοχικές συµφωνίες δεν δεσµεύουν την ΑΕ είναι δηλαδή res inter alios acta, άρα δεν επάγονται ακυρότητα αντιθέτου τινός αποφάσεως της ΓΣ35.

Οι συµβάσεις αυτές ενεργούν ενοχικώς µόνο µεταξύ των προσώπων που τις υπέγραψαν36, παρέχουν δε αξίωση προς αποζηµίωση (Α.Κ. 297) ή ποινικής ρήτρας (εφόσον προβλέπεται) σε περίπτωση παράβασής τους37.

Η αποζηµίωση θα καταβληθεί εις χρήµα, (δεδοµένου ότι αποκατάσταση της πρότερης κατάστασης δεν είναι δυνατή) και θα καλύπτει τόσο την θετική ζηµία όσο και το διαφυγόν κέρδος (Α.Κ.298).

Στην πράξη η απόδειξη και ο υπολογισµός της ζηµίας δηµιουργούν µεγάλες δυσχέρειες (εκτός αν τα µέρη έχουν ορίσει διαιτησία), διότι θα πρέπει να προβλεφθούν και αποδειχθούν επακριβώς οι επιβλαβείς για τον ζηµιωθέντα συνέπειες απο την λήψη ή µη λήψη συγκεκριµένης απόφασης. Εάν δε η αντισυµβατική ψήφος δεν επέδρασε στο αποτέλεσµα της ψηφοφορίας, δεν υπάρχει καν ζηµία. Συχνά δε, δεν µπορεί να αποδειχθεί η αντισυµβατική συµπεριφορά γιατί η ψήφος είναι µυστική. Γι’ αυτό τα µέρη συνήθως καταφεύγουν στη συνοµολόγηση ποινικής ρήτρας, η οποία είναι έγκυρη στο βαθµό που είναι έγκυρη και η σύµβαση και η οποία απαλλάσσει τον δανειστή απο την υποχρέωση απόδειξης της ζηµίας. Η ποινική ρήτρα σε περίπτωση που είναι δυσανάλογη µπορεί να µειωθεί απο το δικαστήριο (Α.Κ.409)38.

Ωστόσο η ποινική ρήτρα, χρησιµεύει περισσότερο για τον υπολογισµό της ζηµίας που υφίσταται ο αναίτιος µέτοχος, παρά ως µέσο πίεσης για την υποχρέωση σε ορισµένη συµπεριφορά. Οµοίως κρίνεται µέτρο ανεπαρκές στην περίπτωση που κάποιος τρίτος που έχει συµφέρον απο την παράβαση της υποχρέωσης του µετόχου µπορεί να προσφέρει σ΄αυτόν το ποσό της ποινής, αλλά και όταν τα συµφέροντα είναι µεγάλα39.

Λόγω της δυσκολίας που υπάρχει στην εξασφάλιση της τήρησης των όρων της εξωεταιρικής συµφωνίας τα µέρη χρησιµοποιούν και άλλα µέσα για να αποκλείσουν την αντισυµβατική συµπεριφορά. Τέτοια ενδεικτικά είναι :
Η παράδοση των µετοχών στον δανειστή ή στον διαχειριστή του συνδικάτου µετόχων ή σε πρόσωπο κοινής εµπιστοσύνης µε ανέκκλητη πληρεξουσιότητα να ασκεί τα εκ της µετοχής δικαιώµατα.
Η µεταβίβαση των µετοχών στα ανωτέρω πρόσωπα
Η σύσταση εταιρείας και εισφορά σε αυτήν των µετοχών των οποίων έχει δεσµευθεί η ψήφος (εταιρία holding)

Ειδικώτερα η δεµευτικότητα της εξωεταιρικής συµφωνίας σε περίπτωση υπογραφής της απο όλους τους µετοχους.

Με την απόφαση 5723/2006 (ΔΕΕ 2006, 1149 µε σηµειώσεις Μ.Θ Μαρίνου), έγινε δεκτό ότι ότι οι εξωεταιρικές συµφωνίες ναι µεν δεν αντιτάσσονται κατ’ αρχάς στην εταιρία, εφόσον δεν είναι µέρος της εταιρικής σύµβασης, ωστόσο απόκλιση εισάγεται, στις περιπτώσεις που υπογράφονται από το σύνολο των µετόχων40.

Ειδικότερα, έχει γίνει δεκτό41 ότι η συµφωνία που συνάπτεται µεταξύ όλων των µετόχων δεν είναι µια απλή συµφωνία καθόσον η σύµβαση αυτή καθίσταται ουσιώδες ερµηνευτικό και συµπληρωµατικό κείµενο του καταστατικού για την ρύθµιση του τρόπου διοίκησης της εταιρείας. Ως εκ τούτου δεσµεύει τόσο την εταιρεία, µή συµµετέχουσα στη σύµβαση, όσο και τα όργανά της. Αρα είτε λειτουργεί ως σύµβαση εις βάρος τρίτου είτε ως καταστατική σύµβαση η οποία αναπτύσσει ενέργεια έργεια erga omnes42.

Κατά τη θέση αυτή, οι εξωεταιρικές συµβάσεις εκφράζουν µία τάση «συµβατοποίησης του δικαίου των εταιριών», καθώς ρυθµίζουν σχέσεις, που απορρέουν από το εταιρικό δίκαιο µε τα εργαλεία του ενοχικού δικαίου43.

6. ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΑ

Εκτενής περιπτωσιολογία εγκύρων και ακύρων όρων εξωεταιρικών συµφωνιών περιέχονται στο έργο του Σ. Μούζουλα Η εφαρµογή της αρχής της αυτονοµίας της ιδιωτικής βούλησης στο δίκαιο της ανώνυµης εταιρίας, ΕλΔ 1995, 273, εισήγηση στο Δ συνέδριο του Συνδέσµου Ελλήνων Εµπορικολόγων, Ναύπλιο 1994, στο οποίο και παραπέµπουµε.

7. ΑΛΛΟΔΑΠΑ ΔΙΚΑΙΑ

Αναφορά στην αντιµετώπιση των εξωεταιρικών συµφωνιών απο αλλοδαπά δίκαια αναφέρονται στις εργασίες: Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου 1976,(ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΕΛΒΕΤΙΑ, ΑΓΓΛΙΑ, ΗΠΑ, ΓΑΛΛΙΑ ΒΕΛΓΙΟ, ΙΤΑΛΙΑ) Κοτσίρη Λ., Σύµβαση µετόχων καταρτιζόµενη από όλους τους µετόχους ως δικαιοπρακτικό θεµέλιο σύµβασης πώλησης µετοχών, ΕΕµπΔ 2006, 237 (ΗΠΑ, ΑΓΓΛΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ), Βερβεσός Ν. (ΕΕΜΠΔ 2007/928) Εξωεταιρική συµφωνία ανάµεσα σε όλους τους µετόχους της εταιρίας (Omnilaterale Gesellschaftervereinabarung) και ακυρότητα της απόφασης της γενικής συνέλευσης των µετόχων (ΓΕΡΜΑΝΙΑ), Μιχαλόπουλος Γ. Ζητήµατα εξωεταιρικών συµφωνιών ΕΕµπΔ 1992, 352 (ΓΑΛΛΙΑ).

8. ΤΑΣΕΙΣ /ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Προτάσεις που έχουν υποβληθεί44 περιλαµβάνουν:

  • Ρητή αναγνωρισή τους απο τον Νόµο και οριοθέτηση των προϋποθέσεων του κύρους των
  • Συστατικό έγγραφο τύπο
  • Υποβολή σε διατυπώσεις εσωτερικής εταιρικής δηµοσιότητας
  • Χορήγηση ειδικού περιορισµένου πληρεξουσίου
  • Δικαίωµα µειοψηφίας για ακύρωση της παραεταιρικής συµφωνίας
  • Αξίωση εκπλήρωσης
  • Πρόβλεψη ειδικού ασφαλιστικού µέτρου

Ιωάννα Καραχάλιου

Δικηγόρος – Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια

  1. Βλ Μ. Μαρίνο «Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 49, µε παραποµπές
  2. Βλ. Ε. Περάκη Δικ. ΑΕ Εισαγωγικό µέρος αρ. 22
  3. Βλ. Σχόλια Ε. Περάκη στην ΕΦΑθ 8129/1977 Νοβ 26, 1075
  4. Βλ. Ε. Περάκη: Ενοχικές δεσµεύσεις της ψήφου του µετόχου 1976
  5. Ευ. Περάκη, Ενοχικαί δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 27, Λ. Κοτσίρη, Σύµβαση µετόχων καταρτιζόµενη από όλους τους µετόχους ως δικαιοπρακτικό θεµέλιο σύµβασης πώλησης µετοχών, ΕΕµπΔ 2006, 238, Μ. Βαρελά Σηµειώσεις στην ΑΠ 1121/2006 ΔΕΕ 2007, 583
  6. Βλ. Ε. Περάκη: Ενοχικές δεσµεύσεις της ψήφου του µετόχου 1976 Σελ. 4
  7. Βλ. Ε Περάκη: Καταστατικές διαµορφώσεις της ανώνυµης εταιρείας σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών.
  8. Βλ. Γ. Μιχαλόπουλο : Ζητήµατα Εξωεταιρικών συµφωνιών Εεµπ 1992, σε. 447, Γεωργακόπουλος Δίκαιο εταιρειών Γ’ 1974, σελ. 329
  9. Βλ. Γ. Μιχαλόπουλο ως άνω σελ. 348
  10. Περάκης σελ. 16
  11. Μιχαλόπουλος σελ. 350
  12. ΠΠρΑθ 569/2007 σε ΕΕµπΔ 2008 σελ. 76, Γεωργακόπουλος: Το Δίκαιο των εταιρειών τοµ ΙΙΙ 1974, σελ. 328-329, Ε.Ν ι σ υ ρ α ί ο ς Το Δίκαιο της ΑΕ Το 1ος Εκδ 2η σελ. 366
  13. Μ. Μαρίνο «Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 11
  14. Μ. Βαρελά Σηµειώσεις στην ΑΠ 1121/2006 ΔΕΕ 2007, 583, ΕιρΑθ 208/1980 ΕΕµπΔ 1981, 404, ΕφΑθ 8129/1977 ΝοΒ 1978, 1075, ΠΠρΑθ 3265/1991 ΕΕµπΔ1991, 444, ΠΠρΘεσ 213/1983, ΕΕµπΔ 1984, 605, ΕισΠΠρΑθ 5001/1971 ΕΕµπΔ ΚΒ, 545, ΜΠρΑθ 6118/1977 ΕΕµπΔ ΚΗ,563, Ν. Ρόκα, Τα όρια εξουσίας της πλειοψηφίας εις το δίκαιο των ανωνύµων εταιριών, σελ. 12 – 14, Σ. Μούζουλα, Η εφαρµογή της αρχής της αυτονοµίας της ιδιωτικής βούλησης στο δίκαιο της ανώνυµης εταιρίας, ΕλΔ 1995, 2, τον ί δ ι ο, Γνωµοδότηση, ΕΕµπΔ 1996, 648, Λ. Γεωργακόπουλ ο, Δίκαιον των εταιριών, 1971, σελ. 326-333, Κ. Νι κολετόπουλο, Μελέται, Συµφωνίαι ασκήσεως ψήφου ανωνύµων εταιριών, σελ. 73 επ., Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ.139, τον ί δ ι ο, ΔικΑΕ, τοµ.1ος, Εισαγωγικό µέρος και γενικές διατάξεις, αρ. 24 και 26, Α. Κεφαλέα, Εξωεταιρικαί συµφωνίαι µετόχων ανωνύµου εταιρίας, ΕΕµπΔ 1971, 184, Α. Αργυριάδη, Ενοχική συµφωνία καταγγελίας ανώνυµης εταιρίας, ΕΕµπΔ 1987, 325, Α. Σπυρίδωνος, Η προστασία των µετόχων της µειοψηφίας έναντι των παραεταιρικών συµφωνιών, σε Συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων, Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιριών, σελ. 231 επ., Λ. Κοτσίρη, Σύµβαση µετόχων καταρτιζόµενη από όλους τους µετόχους ως δικαιοπρακτικό θεµέλιο σύµβασης πώλησης µετοχών, ΕΕµπΔ 2006, 252, Α. Πελλένη- Παπαγεωργίου, Η αντιµετώπιση από τη νοµολογία του άρθρου 179 περ. α, ΕλΔ 1994, 62.
  15. ΠΠρΑθ 3265/1991, ΕΕΜΠΔ/1991, 444, ΕιρΑθ 208/1980 ΕΕµπΔ 1981, 404, Εφ.Αθ. 8129/1977,ΝοΒ 26,1075 ΕΕµπΔ κθ`,214, Εισηγ. Πολ.Πρ.Αθ.5001/1971 ΕΕµπΔ κβ`, 545,  Μον.Πρ.Αθ. 6118/1977 ΕΕµπΔ κη, 563, Ν.Ρό κ α, Εµπ.εταιρίες, εκδ.β,1984 σελ.162 σηµ.8 αλλά και σελ.105, Ι. Πασσιά Το Δίκαιο των ανωτ.εταιριών, τοµ.β`, παρ.437, σ.338,339,340, Ν.Ρόκα, Τα όρια εξουσίας της πλειοψηφίας εις το δίκαιο των ανω εταιριών,1971,σ.12,13, 14, Λ. Γεωργακοπούλου , Δίκαιον των εταιριών, 1971, σ.326-333, Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου,1976).
  16. Μ. Μαρίνος «Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 11, Μαστροκώστα ς, ΧρΙΔ 2003,487, Ρόκας Τα όρια εξουσίας της πλειοψηφίας εις το δίκαιο των ανω εταιριών,1971,σελ. 150, Ε. Νισυραίος Το Δίκαιο της ΑΕ άρθρο 2 αρ.105, Εισηγ. Πολ.Πρ.Αθ.5001/1971 ΕΕµπΔ κβ`, 545, Κεφαλέα Εξωεταιρικαί συµφωνίαι µετόχων ανωνύµου εταιρίας, ΕΕµπΔ 1971, 180, Μούζουλα ς: Η εφαρµογή της αρχής της αυτονοµίας της ιδιωτικής βούλησης στο δίκαιο της ανώνυµης εταιρίας, ΕλΔ 1995, 276.
  17. Γιά την έννοια του εταιρικού συµφέροντος βλ. Τριανταφυλλάκη Το συµφέρον της επιχείρησης ως κανόνας συµπεριφοράς των οργάνων της ΑΕ 1998
  18. Μ. Μαρίνο «Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 12
  19. Περάκης 136 επ.
  20. ΠΠρΑθ 3265/1991, ΕΕΜΠΔ/1991, 444, Εφ.Αθ. 8129/1977,ΝοΒ 1978,1075 µε σηµ. Περάκη
  21. Μ. Μαρίνο «Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 13.
  22. Ε. Περάκη , Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 178
  23. Μ.Μαρίνο «Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 49, Γ.Μιχαλόπουλος Ζητήµατα εξωεταιρικών συµφωνιών ΕΕµπΔ 1992, 352
  24. Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 179 επ.
  25. Γ. Μιχαλόπουλο: Ζητήµατα εξωεταιρικών συµφωνιών ΕΕµπΔ 1992, 352
  26. Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 179 επ.
  27. Εισηγ. Πολ.Πρ.Αθ.5001/1971 ΕΕµπΔ κβ`, 545, ΕφΑθ 8129/1977 ΝοΒ 1978, 1075, Ν .& Κ Ρόκα Γνωµοδότηση ΕεµπΔ 1978, 218, Κεφαλέα Εξωεταιρικαί συµφωνίαι µετόχων ανωνύµου εταιρίας, ΕΕµπΔ 1971, 182, Μιχαλόπουλος Ζητήµατα εξωεταιρικών συµφωνιών ΕΕµπΔ 1992, 352, Κ Ρόκα Γνωµοδότηση ΕεµπΔ 2002, 589, Α υ γ η τ ί δ η, Δίκαιο ΑΕ, άρθρο 30 αρ. 12, Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 117 επ., Γεωργακόπουλο ΙΙΙ, 331, Πασσιά ΙΙ, 338, Μαρίνο Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 10
  28. Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 182
  29. Γ. Μιχαλόπουλος Ζητήµατα εξωεταιρικών συµφωνιών ΕΕµπΔ 1992, 352
  30. Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 180
  31. Ν. Βερβεσός Εξωεταιρική συµφωνία ανάµεσα σε όλους τους µετόχους της εταιρείας και ακυρότητα της απόφασης της Γενικής Συνέλευσης των µετόχων. Συγχρόνως παρατηρήσεις στην απόφαση 1121/2006 του Αρείου Πάγου. ΕεµπΔ 2007 , 928
  32. ΑΠ 1121/2006 ΔΕΕ 2007, 583
  33. Μ. Μαρίνο «Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού» σε συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων: Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιρειών σελ. 10
  34. Ν. Βερβεσός Εξωεταιρική συµφωνία ανάµεσα σε όλους τους µετόχους της εταιρείας και ακυρότητα της απόφασης της Γενικής Συνέλευσης των µετόχων. Συγχρόνως παρατηρήσεις στην απόφαση 1121/2006 του Αρείου Πάγου. ΕεµπΔ 2007 , 928
  35. Γεωργακόπουλος Δίκαιο εταιρειών ΙΙΙ, 327,328 Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 193 Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 193 επ. Σηµειώσεις Μ.Θ Μαρίνου στην ΠΠρΑθ 5723/2006, ΔΕΕ 2006, 1149
  36. Σηµειώσεις Μ.Θ Μαρίνου στην ΠΠρΑθ 5723/2006, ΔΕΕ 2006, 1149
  37. ΕφΘεσ 279/1995 ΔΕΕ 1995, 513 µε σχόλιο Ευ. Π ε ρ ά κ η, ΠΠρΑθ 3265/1991 ΕΕµπΔ 1991, 444, ΠΠρΒερ 304/1998, ΝοΒ 2000, 1604, Κ. Ρ ό κ α, Γνωµοδότηση, ΕΕµπΔ 1977, 221, ΕισΠΠρΑθ 5001/1971, ΕΕµπΔ 1971, 545 µε σχόλιο Μ. Μηνούδη, Γ. Μιχαλόπουλο, Ζητήµατα εξωεταιρικών συµφωνιών, ΕΕµπΔ 1992, 347, 354-355, 37 Μ. Β α ρ ε λ ά Σηµειώσεις στην ΑΠ 1121/2006 ΔΕΕ 2007, 583
  38. Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 197
  39. Ε. Περάκη, Ενοχικές δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, σελ. 214
  40. Σ. Μούζουλα, Γνωµοδότηση, ΕΕµπΔ 1996, 649, Μ. Β α ρ ε λ ά Σηµειώσεις στην ΑΠ 1121/2006 ΔΕΕ 2007, 583
  41. ΠΠρΑθ 5723/2006 ΔΕΕ 2006, 1149 µε σηµειώσεις Μ.Θ Μαρίνου
  42. Σηµειώσεις Μ.Θ Μαρίνου στην ΠΠρΑθ 5723/2006, ΔΕΕ 2006, 1149
  43. Μ. Βαρελά: Σηµειώσεις στην ΑΠ 1121/2006 ΔΕΕ 2007, 583, Σ. Μούζουλα, Η εφαρµογή της αρχής της αυτονοµίας της ιδιωτικής βούλησης στο δίκαιο της ανώνυµης εταιρίας, ΕλΔ 1995, 273.
  44. Α. Σπυρίδωνος: Η προστασία των µετόχων της µειοψηφίας έναντι των παραεταιρικών συµφωνιών, εισήγηση στο 13o Συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

ΠΠρΑθ 569/2007 ΕΕΜΠΔ 2008/76 µε σηµείωµα Ν.Βερβεσού
* ΑΠ 1121/2006 µε σηµείωµα Μ. Βαρελά ΔΕΕ 2007, 583
ΑΠ 1631/2006 ΔΕΛΤΙΟ ΑΕ &ΕΠΕ απο 1.10.2007 σελ. 392,
*ΠΠρΑθ 5723 /2006 ΔΕΕ 11/ 2006 ΣΕΛ. 1149 (σηµ. Μ.Θ. Μαρίνος)
ΑΠ 1543/2005 ΧρΙδΔ 2005, 508
ΠΠρΑθ 6881 /2005 ΔΕΕ 2006 625
*ΠΠρΑθ 419/2005 ΕΕΜΠΔ 2005, 308 µε παρατ. Σωτηρόπουλου
*ΕφΑθ 7119 /2004 ΔΕΕ 2005, 175
*ΠΠρΑθ 5565/2003 ΕΕΜΠΔ 2003/828
*ΜπρΑθ 5079/2002 ΕΕµπΔ 2002,572 µε γνωµοδότηση Ν.Ρόκα
ΕφΠειρ 11 /1998 Σηµ. Ε. Περάκη
ΠπρΒερ 304/ΤΠ/1998 ΝοΒ 2000,1604
ΑΠ 1619/1998 ΔΕΝ 1999,860
ΕφΘεσ 279/1995 ΔΕΕ 1995 ΣΕΛ 513
ΠΠρΑθ 3265/1991 ΕΕµπΔ 1991,444
ΑΠ 459/1989 ΕΕµπΔ 1990, 428
ΠΠρΘεσ 213/1983 ΕΕµπΔ 1984, 605
Ειρ. Αθ 208/1980 ΕεµπΔ 1981,404
ΕφΑθ 8129/1977 ΝοΒ 26, 1075, µε σηµείωση Ε Περάκη
ΕισΠολΠρΑθ 5001/1977 ΕΕµπΔ 1971,545 µε παρατηρήσεις Μηνούδη
ΠΠρΑθ 118/1977 ΕΕµπΔ 1977,563
ΜπρΑθ 8954/1976 ΕΕµπΔ 1977,62 µε παρατηρήσεις Ι.Ρόκα
ΠΠρΑθ 18610/1964 ΕΕµπΔ 1966,101
ΠΠρΑθ 7657/1962 ΕΕµπΔ 1962,206

* Οι σηµειωµένες µε αστερίσκο αποφάσεις αφορούν στην ίδια αντιδικία

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ/ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Αθανασίου Λία, Η σύµβαση διαχείρισης εταιρείας και εξωεταιρικές συµφωνίες Δ/ΝΗ 2004, 973

Αργυριάδης Α., Ενοχική συµφωνία καταγγελίας ανώνυµης εταιρίας, ΕΕµπΔ 1987, 325

Αυγητίδης

Βαρελά Μ. Σηµείωµα στη ΑΠ1121/2006 ΔΕΕ 2007 σελ.

Βερβεσός Ν. (ΕΕΜΠΔ 2007/928)
Εξωεταιρική συµφωνία ανάµεσα σε όλους τους µετόχους της εταιρίας (Omnilaterale Gesellschaftervereinabarung) και ακυρότητα της απόφασης της γενικής συνέλευσης των µετόχων. Συγχρόνως παρατηρήσεις στην απόφαση 1121/2006 του Αρείου Πάγου.

Βερβεσός Ν. Παρατηρήσεις σε 569/2007 ΠΠΡ ΑΘ ΕΕΜΠΔ 2008/76 (ΧΡΙΔ 2008/549,)

Γεωργακόπουλος Λ., Δίκαιον των εταιριών, 1971, σελ. 326-333, III, σελ. 336, IV, σελ. 354,

Γιωτάκη Ζ., Σχόλιο σε ΕΕµπΔ 2004, 532.

Καράσης Μ. (ΧΡΙΔ 2009/762)
Σύµφωνο προτιµήσεως ως εξωεταιρική συµφωνία µεταξύ εταίρων.Συνέπειες από τη
µαταίωση του δικαιώµατος προτιµήσεως.
Γνωµοδότηση του Μαριάνου Δ.Καράση , Οµότιµου Καθηγητή Α.Π.Θ.- αντεπιστέλλοντος Μέλους της Ακαδηµίας Αθηνών

Κεφαλέας Α., Εξωεταιρικαί συµφωνίαι µετόχων ανωνύµου εταιρίας, ΕΕµπΔ 1971, 184

Κοτσίρης Λ. , Γνωµοδότηση : Ε.ΕΜΠ.Δ. 2005, 166
Η πλειοψηφική δύναµη στην Α.Ε. υπό τον έλεγχο για καταχρηστικότητα.
Εγκυρότητα καταστατικών ρήτρων περί υποχρεωτικού διορισµού ενός διευθύνοντος συµβούλου και αυξηµένης πλειοψηφίας κατά τη λήψη αποφάσεων Δ.Σ. διορισµού και ανάκλησης διευθύνοντος συµβούλου.
Σχετ.Νοµολ.: ΠΠΡΑΘ 5565/2003, ΠΡΑΘ 9950/1972, ΑΠ 630/1965, ΑΠ 586/1983, ΑΠ (ΠΟΙΝ) 1717/2000, ΑΠ 677/1996, ΑΠ 877/1999, ΠΠΡΑΘ 5564/2003.

Κοτσίρης Λ., Σύµβαση µετόχων καταρτιζόµενη από όλους τους µετόχους ως δικαιοπρακτικό θεµέλιο σύµβασης πώλησης µετοχών, ΕΕµπΔ 2006, 238.,252

Λιακόπουλος Αθ., Από την αστική στην κεφαλαιουχική εταιρία, Ζητήµατα εταιρικού δικαίου 2000, σελ.16,

Μαρίνος Μ.Θ., Σχόλια για 5723/2006 ΠΠΡ ΑΘ (408292) ΔΕΕ 2006, 1149, ο οποίος υποστηρίζει, ότι η απόδοση «οιονεί εµπράγµατων» συνεπειών στις εξωεταιρικές συµφωνίες αντιστρατεύεται την αρχή της σχετικότητας των ενοχών, την αρχή της ελευθερίας των συµβάσεων, την αρχή της ισότητας, ενώ ταυτόχρονα θα εισήγαγε έναν άγραφο λόγο ακυρότητας των αποφάσεων της γενικής συνέλευσης και θα συνεπαγόταν τη συµπλήρωση του καταστατικού από µία αδηµοσίευτη αστική εταιρία (741 ΑΚ), γεγονός που µε τη σειρά του θα οδηγούσε σε επικίνδυνα αποτελέσµατα, εφόσον ιδίως ληφθεί υπόψη, ότι πολλές φορές οι εξωεταιρικές συµφωνίες χρησιµοποιούνται για καταστρατήγηση διατάξεων του καταστατικού.

Μαρίνος Μ.Θ. Οι συµφωνίες µεταξύ των µετόχων ως µέσο οργάνωσης και προγραµµατισµού, εισήγηση σε 13o Συνέδριο Εµπορικολόγων 3 Μαρίνος Μ.Θ. Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιριών, σελ. 52, 74 και 77

Μαρίνος Μ.Θ. Παρατηρήσεις στην 569/2007 ΠΠρΑθ ΕΕµπΔ 2008,76

ΜαρίνοςΜ.Θ. : Ενοχική συµφωνία µετόχων και καταστατικό – Μερικές δογµατικές παρατηρήσεις στη διάκριση µεταξύ καταστατικής και ενοχικής σύµβασης µε αφορµή την απόφαση ΑΠ 1121/2006 (Δ/ΝΗ 2008/677) Σχετ.Νοµολ.: ΑΠ 1121/2006, ΑΠ 1631/2006, ΠΡΒΕΡΟΙΑΣ 304/1998, ΠΠΡΑΘ 5732/2006

Μάρκου: Εγχειρίδιο Εµπορικού δικαίου-Εµπορικές εταιρείες Α’ 2η έκδ 2008 αρ. 10

Μιχαλόπουλος Γ. Ζητήµατα εξωεταιρικών συµφωνιών ΕΕµπΔ 1992, 352

Μούζουλας Σ., Η εφαρµογή της αρχής της αυτονοµίας της ιδιωτικής βούλησης στο δίκαιο της ανώνυµης εταιρίας, ΕλΔ 1995, 273, εισήγηση στο Δ συνέδριο του Συνδέσµου Ελλήνων Εµπορικολόγων, Ναύπλιο 1994

Μούζουλας Σ. ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΕΕΜΠΔ/1996 (644)
Δυνατότητα συµπλήρωσης κενής θέσης µέλους Προσωρινής διοίκησης Α.Ε. απότα λοιπά µέλη της. Εξωεταιρική συµφωνία σχετικά µε την διοίκηση Α.Ε. Πέρας εξουσιών προσωρινής διοίκησης που έχει οριστεί για τη διενέργεια συγκεκριµένης πράξης. Δικαίωµα πληροφόρησης των µελών της προσωρινής διοίκησης. Πέρας των εξουσιών του υποκαταστάτου του διοικητικού συµβουλίου Α.Ε.µΤο δικαστήριο δεν δεσµεύεται, ως προς τη σύνθεση της προσωρινής διοίκησης που θα διορίσει, από την ύπαρξη ή την ισχύ ενδεχόµενης εξωεταιρικής συµφωνίας µετόχων.

Νικολετόπουλος Ν. Μελέται, Συµφωνίαι ασκήσεως ψήφου ανωνύµων εταιρειών σε. 73 επ.

Νισυραίος εις ΔικΑΕ Ια, 2,83 ε.π.,

Πελλένη- Παπαγεωργίου Α., Η αντιµετώπιση από τη νοµολογία του άρθρου 179 περ. α, ΕλΔ 1994, 62.

Περάκης Ευ., ΔικΑΕ, τοµ.1ος, Εισαγωγικό µέρος και γενικές διατάξεις, αρ 22, 24 και 26

Περάκης Ευ, Ενοχικαί δεσµεύσεις του δικαιώµατος ψήφου του µετόχου, 1976

Περάκης Ευ., Καταστατικές διαµορφώσεις της ανώνυµης εταιρίας, ΔΕΕ 2004, 379, εισήγηση σε 13o Συνέδριο Εµπορικολόγων

Περάκης Ευ., Εξωεταιρικές σχέσεις στις προσωπικές εταιρίες, αναγωγική αξίωση και προσωπική κράτηση, σχόλιο στην ΕφΠειρ 11/1998, ΔΕΕ 1998, 381.

Περάκης Ευ. Εξωεταιρικές συµβάσεις µε αντικείµενο ενέργειες του ΔΣ, Σχόλιο στην ΕφΘεσ 279/1995 ΔΕΕ 1995, 513.

Περάκης Ευ. Εξωεταιρικές συµβάσεις. Ιδιαίτερα το ζήτηµα του Ιδ.δ.δ., Σχόλιο στην ΕφΑθ 8129/1997, ΝοΒ 1978, 1077.

Πεταλάς Κ. Εξωεταιρικές συµφωνίες Λογιστής 2004,21

Ρόκας Ν., Ακυρότητα αποφάσεων γ.σ. και δ.σ., εξωεταιρικές συµφωνίες, ΕΕµπΔ 2002, 580 επ. (γνωµοδότηση σχ. µε υπόθεση απόφασης 5079/2002 Μον.ΠρΑθ)

Ρόκας Ν., Προϋποθέσεις δεσµευτικότητας συµφωνίας µεταξύ µετόχων και πρώην µελών του διοικητικού συµβουλίου, µε την οποία οι µέτοχοι παραιτούνται από το δικαίωµά τους να ζητήσουν την άσκηση της εταιρικής αγωγής (γνµδ), ΔΕΕ 2007, 272

Ρόκας Ν. Εξωεταιρικές συµφωνίες. Νοµική φύση (γνωµ) ΕεµπΔ 1978, 218

Ρόκας Ν., Σχόλιο, ΕΕµπΔ 2005, 60, 166

Ρόκας Ν, Ρόκας Κ., Γνωµοδότηση, ΕΕµπΔ 1977, 221,

Σπυρίδωνος Α., Η προστασία των µετόχων της µειοψηφίας έναντι των παραεταιρικών συµφωνιών, εισήγηση σε 13o Συνέδριο Ελλήνων Εµπορικολόγων

Σπυρίδωνος Α., Η οργάνωση της επιχείρησης των κεφαλαιουχικών εταιριών, σελ. 231 επ.

Τριανταφυλλάκης Γ. Το συµφέρον της επιχείρησης ως κανόνας συµπεριφοράς των οργάνων της Α.Εtur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.